Pedagog szkolny

Etymologicznie dyslexia oznacza „trudności ze słowami”, co sugeruje nam nie tylko kłopoty z czytaniem, ale także pisaniem i wszelkimi przejawami języka. Dysleksja jest specyficznym zaburzeniem w uczeniu się o podłożu neurobiologicznym. Charakteryzuje się trudnościami w adekwatnym i/ lub płynnym rozpoznawaniu słów oraz słabymi zdolnościami dekodowania i poprawnego pisania. Trudności te są zazwyczaj wynikiem deficytu fonologicznego aspektu języka, często niewspółmiernego do innych zdolności poznawczych   i efektywnych metod nauczania stosowanych w szkole. Wtórnie mogą wystąpić problemy z czytaniem ze zrozumieniem i kontaktem ze słowem pisanym.”( M. Bogdanowicz, Materiały szkoleniowe dla nauczycieli cz.I ,MEN, W-wa 2010)

 

Europejskie Towarzystwo Dysleksji: “Dysleksja to odmienny sposób nabywania umiejętności czytania i pisania oraz ortografii, o podłożu neurobiologicznym. Trudności, które powodują tę odmienność , mogą także wpłynąć na umiejętność planowania, liczenia itp. Przyczyną może być kombinacja trudności w zakresie przetwarzania fonologicznego, pamięci operacyjnej, szybkości nazywania, uczenia się materiału zorganizowanego w sekwencje   i automatyzacji podstawowych umiejętności”.

Oprócz wspomnianych wyżej problemów dla osób z dysleksją ciągłe wyzwanie stanowi funkcjonowanie w świecie raczej nieprzyjaznym dla dysleksji. Badacze stwierdzają, że istnieje wiele możliwych przyczyn dysleksji, w tym również genetyczna. Nie ma związku pomiędzy obecnością dysleksji a poziomem inteligencji, wkładem pracy czy pozycją społeczno- ekonomiczną. Ponadto zróżnicowanie krajów europejskich w zakresie języka , wymóg znajomości wielu języków, środowisko społeczno- kulturalne, jak również dostęp do edukacji ma znaczący wpływ na możliwości, jakie życie stwarza dzieciom i dorosłym  z dysleksją.

Dysleksja rozwojowa jest jedną ze specyficznych trudności w uczeniu się - czyli takich, które dotyczą tylko niektórych zakresów uczenia się i występują przy prawidłowym rozwoju umysłowym (a niejednokrotnie wysokiej sprawności intelektualnej), sprawnych narządach ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu, a także właściwej opiece wychowawczej                           i dydaktycznej.

Termin dysleksja rozwojowa stosuje się w odniesieniu do uczniów, którzy doświadczają tych trudności od początku nauki czytania, w przeciwieństwie do dysleksji nabytej                                           u dorosłych, którzy na wskutek organicznych uszkodzeń mózgu utracili posiadaną wcześniej umiejętność czytania i pisania. Ponadto termin dysleksja rozwojowa powstał jako określenie całego syndromu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Można w nim wyróżnić trzy węższe zakresy tych trudności tj: dysleksję, dysortografię, dysgrafię, które mogą występować w sposób izolowany lub w różnych kombinacjach.

 

Specyficzne trudności w uczeniu się występują w zakresie:

•czytania (dysleksja),

•ortograficznego pisania (dysortografia),

•techniki pisania i kaligrafii (dysgrafia),

•liczenia (dyskalkulia).

 

Dysleksja –trudności w czytaniu, przejawiające się zaburzeniami tempa i techniki czytania oraz stopnia rozumienia treści.

Dysortografia –jest pojmowana jako zespół trudności towarzyszących opanowaniu poprawnej pisowni wyrazów. Dziecko popełnia różnego rodzaju błędy, w tym ortograficzne, mimo dobrej znajomości zasad pisowni.

Dysgrafia –dotyczy zaburzeń sfery graficznej pisma. Dziecko ma trudności w procesie nabywania sprawności pisania, pojmowanej jako czynność. Charakteryzuje się niskim poziomem graficznym pisma - dziecko kreśli tzw. brzydkie litery, nierówne w stosunku do całego wyrazu, bardzo często ma problemy z utrzymaniem się w liniaturze. Cechy charaktery-styczne to: pismo „rozchwiane”, zaburzony kształt liter, brak połączeń międzyliterowych, nierozpoznawalność liter a ,e, o (podobne ich zapisywanie), pomijanie znaków interpunkcyjnych, częstym zjawiskiem jest pisanie liter drukowanych.

 

Dyskalkulia - zjawisko obejmujące problemy w przyswojeniu wiedzy i umiejętności mate-matycznych. Dziecko charakteryzuje się niskim poziomem rozumowania operacyjnego, ma kłopoty z przyswojeniem pojęć abstrakcyjnych, np. liczba, wielkość, proporcje, itp.

 

Kiedy zaczyna się dysleksja?

Przyczyny dysleksji nie są jednoznaczne. Mówimy, że “dziecko ma dysleksję” dopiero po diagnozie postawionej przez specjalistów. To nie oznacza, że problemy zaczęły się nagle w szkole. Szkoła tylko stała się środowiskiem, dzięki któremu pewne trudności udało się wychwycić i nazwać. Już w wieku przedszkolnym można zauważyć pewne zachowania, które powodują, że mówimy, że “dziecko jest w grupie ryzyka” związanego z rozwojem dysleksji.

To istotne, że dziecko z grupy ryzyka dysleksji wcale nie musi stać się uczniem dyslektycznym. Pracując z dzieckiem samodzielnie oraz korzystając z pomocy specjalistów, można nadrobić lub znacząco zmniejszyć opóźnienia i dysharmonie rozwojowe jeszcze przed podjęciem nauki szkolnej, zanim dziecko zacznie doświadczać niepowodzeń szkolnych, skutkujących niepotrzebnym stresem i zniechęceniem    u młodego ucznia.

Do rozpoznania zagrożenia dysleksją nie wystarczy odnotowanie jednego objawu. Im więcej symptomów, tym  bardziej   prawdopodobne, że dziecko należy do grupy ryzyka.

 

Objawy dysleksji.

Objawy dysleksji rozwojowej zmieniają się na poszczególnych etapach rozwoju   i edukacji. Dzieckiem z grupy “ ryzyka dysleksji” jest dziecko pochodzące z ciąży i porodu  o nieprawidłowym przebiegu, a także dziecko, u którego w rodzinie występowały te zaburzenia, a także dziecko, które wykazuje symptomy nieharmonijnego rozwoju psychomotorycznego. Już w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym można dostrzec sygnały, które mogą wskazywać na ryzyko pojawienia się dysleksji.

Te symptomy to:

•obniżony tonus mięśniowy, brak raczkowania,

•opóźniony rozwój mowy,

•mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw, samoobsługi, problemy                                         z utrzymaniem równowagi,

•kłopoty z rysowaniem i pisaniem,

•trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych,

•wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne,

•trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z wydzieleniem sylab, głosek ze słów   i ich syntezą,

•oburęczność lub mylenie prawej i lewej ręki,

 

 

Wiek szkolny - kl. I –III

•mała sprawność ruchowa całego ciała - słabo biega, skacze,

•trudności z nauczeniem się jazdy na hulajnodze, rowerze rolkach, nartach,

•niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach WF,

•ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych,

•ma małą sprawność manualną, - tj wykonywaniem precyzyjnych ruchów,

•ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem,

•nieprawidłowo trzyma ołówek, brzydko i niechętnie rysuje, pisze, nie mieści się w liniaturze,

•z trudem odróżnia podobne kształty ( np litery m-n, t-l -ł ),

•ma wadliwą wymowę,

•przekręca złożone wyrazy,

•ma trudności z tworzeniem rymów oraz dokonywaniem analizy i syntezy głosek w,wyrazach,

•trudności z różnicowaniem głosek zbliżonych fonetycznie (z-

s, b-p,k-g),,

•trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych (np nad-pod, za-przed),

•problem z zapamiętywaniem trudniejszych nazw, terminów, nazw miesięcy, szeregów cyfr,

•trudności z określeniami prawe-lewe,

•problem z zapamiętywaniem wierszy, złożonych poleceń,

•nasilone trudności w nauce czytania,

•trudności z opanowaniem poprawnej pisowni.

 

Dysleksja a inteligencja.

Dysleksja występuje u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, a nierzadko u dzieci bardzo zdolnych.

Specyficzne cechy dyslektyka odpowiednio rozwijane przez dziecko, rodziców i nauczycieli dają w rezultacie wyższą od przeciętnej inteligencję i ponadprzeciętne zdolności twórcze                            w różnych dziedzinach.

 

Przyczyny dysleksji.

Przyczyny dysleksji nie są jednoznaczne. Mówimy, że “dziecko ma dysleksję” dopiero  po diagnozie postawionej przez specjalistów.

Poszukiwanie przyczyn dysleksji nie pozwala na jednoznaczne ustalenie czynników wywołujących trudności w czytaniu i pisaniu, jednakże w literaturze wymienia się następujące koncepcje powstania zaburzeń związanych z dysleksją rozwojową:

•koncepcja genetyczna,

•koncepcja organiczna,

•koncepcja hormonalna,

•koncepcja fonologiczna,

•koncepcja opóźnionego dojrzewania centralnego układu nerwowego,

•koncepcja psychodysleksji koncepcja zaburzeń metabolizmu kwasów tłuszczowych.

 

Nasi bliscy z dysleksją.

Koncepcja genetycznego / dziedzicznego pochodzenia dysleksji upatruje je w zmianach centralnego układu nerwowego. Ich nośnikiem są geny przekazywane  z pokolenia na pokolenie. Sądzi się, że dziedziczna dysleksja dotyczy 20-30% dzieci dyslektycznych. Istnieje przypuszczenie, że dziedziczność dysleksji jest związana    z przekazywaniem po linii męskiej genu Y, stąd czterokrotnie więcej dyslektyków wśród chłopców niż dziewczynek. Związane z dysleksją mają też być chromosomy 15 i 6, odpowiedzialne za odporność organizmu –stąd tak wiele alergii, migrenowych bólów głowy i zaburzeń trawienia wśród dzieci dyslektycznych. Prawdopodobieństwo odziedziczenia trudności w czytaniu szacuje na 60%, natomiast problemów z ortografią od 70% do 80%. Jeśli Państwa dziecko jest dyslektykiem, być może ktoś jeszcze w rodzinie także nim jest.

 Odczucia dyslektycznego dziecka oraz przezwyciężanie problemów.

Dziecko z dysleksją potrzebuje więcej czasu na naukę i musi włożyć więcej wysiłku, by dorównać poziomem pozostałym uczniom. Z tych powodów dzieci z dysleksją często napotykają na kolejne utrudnienia takie jak:

•  niska samoocena;

• wstyd przed okazaniem swoich dysfunkcji (krój pisma, błędy w pisowni; nienadążanie                           z wykonywaniem poleceń);

•ucieczka od obowiązków sprawiających im najwięcej problemów;

•słaba organizacja czasu,

• roztargnienie;

• nadpobudliwość ruchowa;

Trudności uczniów z dysleksją rozwojową mają różny charakter w zależności od wieku dziecka oraz od stopnia nasilenia deficytów rozwojowych.

Leczenie czy wspieranie?

Dysleksji nie da się całkowicie zapobiec, ale można znacznie złagodzić jej konsekwencje. Dzięki wczesnemu diagnozowaniu i programom wczesnej interwencji, już   w klasach przedszkolnych specjaliści mogą prowadzić pracę profilaktyczną i zajęcia wspomagają z grupy ryzyka dysleksji. To znacznie ułatwia start i funkcjonowanie dziecka w warunkach szkolnych. Fachowa pomoc ze strony nauczycieli, pedagogów, psychologów, wsparcie ze strony rodziców - to wszystko wpływa na lepsze funkcjonowanie dziecka jako ucznia. Dzięki tym zabiegom dysleksja przestaje być dla dzieci koszmarem życiowym. Wstępne rozpoznanie u dziecka typowych objawów dysleksji przez rodzica lub nauczyciela nie należy nadal do zadań łatwych. Jeżeli coś niepokoi Państwa, uważacie, że Wasze dziecko ma trudności, nie czekajcie, aż samo z tego wyrośnie, nie obawiajcie się przyjść do poradni lub pedagoga szkolnego. Pomóżcie swojemu dziecku.