Psycholog szkolny

 

Drogi czytelniku, jeśli jesteś zaciekawiony jak w systematyczny sposób pracować nad zachowaniami dziecka – zapraszam do dalszej lektury.

Pewnie niewiele osób słyszało o wykorzystywaniu systemu żetonowego w wychowywaniu dziecka. Najprościej system żetonowy, możemy rozumieć jako technikę, która pomaga dziecku w nauczeniu się pożądanych zachowań a wygaszeniu niewłaściwych. Polega on na przyznawaniu punktów (żetonów) za ustalone wcześniej zachowanie, zbieraniu ich i finalnie wymienianiu na konkretne nagrody.

Przykłady stosowania systemu żetonowego

• gdy chcemy wykształcić w dziecku nawyk wykonywania konkretnego obowiązku (np. sprzątanie zabawek, mycie zębów, grzeczne siedzenie przy stole)

• gdy chcemy zmotywować dziecko do nauki potrzebnych umiejętności (np. wiązanie sznurówek, dzielenie się swoimi rzeczami)

• gdy chcemy zniwelować konkretne niewłaściwe zachowanie (np. rozrzucanie zabawek, niewłaściwe zachowanie przy stole, bicie rówieśników, zabieranie zabawek, wybuchy złości)

• gdy chcemy wzmocnić motywację dziecka do ogólnego posłuszeństwa i zamiast straszenia go karą motywujemy nagrodą

 

^ZAPAMIĘTAJ!

Nie odbieramy raz przyznanych punktów bez względu na zachowanie dziecka, w przeciwnym razie dziecko uzna swój wysiłek za niewiele warty skoro inne okoliczności mogą pozbawić je nagrody.

Za pojawienie się pożądanego zachowania ujętego w zasadzie należy przyznać punkty niezależnie od tego, jak dziecko zachowuje się w innych sytuacjach.

Nie można odebrać raz przyznanej nagrody za zebranie określonej liczby żetonów.

 

Konstrukcja systemu żetonowego

W konstruowaniu całego systemu powinno uczestniczyć dziecko. Zaangażowanie dziecka wzmaga w nim dodatkowo poczucie odpowiedzialności, a zadania do wykonania czyni bardziej atrakcyjnymi.

1. Opisanie niepożądanego zachowania (kiedy się pojawia, jak często i w jakich okolicznościach).
2. Dokładne opisanie zachowania pożądanego – tak aby opis ten był zrozumiały dla dziecka. Należy formułować to zachowanie w sposób pozytywny (np. „będziesz sprzątać po zabawie” zamiast „nie wolno zostawić bałaganu w pokoju”).
3. Należy nadać wartość punktową zachowaniu (np. posprzątanie swojego biurka – jeden punkt, posprzątanie całego pokoju – dwa punkty).
4. Należy ustalić, ile razy dziennie zachowanie ma wystąpić (np. sprzątanie biurka każdego popołudnia po odrobieniu lekcji).
5. Przyznawane żetony powinny być wspólnie przyklejane do tablicy/kartki wywieszonej w widocznym miejscu.
6. Uzyskane żetony mogą być wymienione na nagrody, których przedmiot ustalamy wraz z dzieckiem.
7. Najlepiej stosować system do jednego zachowania lub maksymalnie trzech wybranych zachowań (im starsze dziecko, tym zachowań objętych systemem może być więcej).
8. Żetony powinny być przyznawane od razu po właściwym zachowaniu.
9. Każdy zdobyty żeton należy chwalić.
10. Jeśli dziecku nie udaje się zdobyć żetonu (a zadanie jest konkretne i osiągalne), to można spokojnie wyjaśnić dziecku dlaczego mu się nie udaje i zachęcić, mówiąc, co dokładnie może zrobić.

 

O co chodzi z tymi nagrodami???

PODZIAŁ NAGRÓD UWAGA! Listę nagród sporządzamy wraz z dzieckiem
Wielkość nagrody	Przykładowe nagrody	Częstotliwość przyznawania	Wartość punktów
NAGRODY MAŁE	dodatkowe 30 minut zabawy na dworze, dwie bajki na dobranoc czytane przez rodzica (lub o jedną więcej niż zazwyczaj), ugotowanie ulubionej potrawy dziecka	często	dzienna ilość punktów możliwych do zdobycia (albo ich przeważająca część np. 2/3)
NAGRODY ŚREDNIE	dodatkowa, wybrana przez dziecko zabawa (aktywność) z mamą/tatą po zakończeniu zabawy podstawowej	co 1 – 2 tygodni (dziecko musi się postarać by zdobyć nagrodę)	ich wartość punktowa równa się ilości punktów, które można zdobyć w ciągu 1 – 2 tygodni
NAGRODY DUŻE	zakup atrakcyjnej zabawki, wyjście do kina, wspólna wycieczka w ciekawe miejsce	co 3 – 4 tygodnie (dziecko musi się bardzo postarać by zdobyć nagrodę)	ich wartość punktowa równa się ilości punktów, które można zdobyć w ciągu 3 – 4 tygodni

Dobrze jest utworzyć listę nagród w ten sposób, aby nagród małych było ok. pięciu, średnie - trzy, a duże - dwie.

• Dziecko może samo zdecydować na co przeznaczy punkty – czy wykorzystuje je na mniejszą nagrodę, czy zbiera na większą. Jeśli punkty zostaną wykorzystane – automatycznie traci je ze swojego konta.

• Warto zachęcać dziecko do zbierania żetonów w celu uzyskania większej nagrody, gdyż uczy to odraczania gratyfikacji i gospodarności. Jednak na początku wprowadzania metody warto nagradzać za mniejszą ilość żetonów, tak by dziecko na koniec dnia zostało docenione. 

• Nagrody muszą być tak dobierane, aby były dostatecznie atrakcyjne dla dziecka i jednocześnie na miarę możliwości rodziców.

• Warto od czasu do czasu zmieniać nagrody – aby ich atrakcyjność nie malała.

• Jeśli przez pierwsze 3 dni od ustalenia zasad i sformułowania systemu żetonowego, dziecko nie zdobywa punktów to znak, że należy zmienić zasady pracy. Aby system żetonowy mógł zadziałać i przynieść oczekiwane efekty, dziecko musi mieć możliwość osiągnięcia sukcesu.

 

Pracę nad danym zachowaniem planuje się na 1 – 3 miesięcy. Nie warto kończyć zbyt szybko, gdyż poprzednie, złe zachowanie było utrwalone przez wiele tygodni, a więc by nawyk okazał się trwały, warto nieco przedłużyć proces zanim ogłosimy sukces.

 

Literatura dla zainteresowanych:

• „Sposób na trudne dziecko” - A.Kołakowski, A.Pisula